Należy pamiętać, że samo Zamknięcie Komercyjne nie gwarantuje jeszcze realizacji Projektu PPP. W większości przypadków, na potrzeby Projektów PPP, wykorzystywana jest Spółka Projektowa, tworzona i dedykowana specjalnie i wyłącznie w tym celu.

Środki pieniężne na realizację Projektu PPP pozyskiwane są głównie z dwóch rodzajów źródeł: wkładów kapitałowych od Sponsorów oraz finansowania pozyskiwanego od osób trzecich – najczęściej Instytucji Finansujących (banków) lub innych inwestorów instytucjonalnych.

W większości przypadków, finansowanie Projektu PPP jest realizowane w formule finansowania pojedynczego projektu (ang. project finance). Umowa o PPP zawierana jest zazwyczaj ze Spółką Projektową, która od początku bierze udział w Postępowaniu albo zawiązywana jest przez Partnera Prywatnego po dokonaniu wyboru jego oferty jako najkorzystniejszej, na zasadzie art. 7a ust. 1 Ustawy o PPP. Z kolei Instytucje Finansujące zawierają z Partnerem Prywatnym umowę kredytu, a z Podmiotem Publicznym i ewentualnie z Partnerem Prywatnym – Umowę Bezpośrednią.

Dlatego też, Umowa o PPP powinna zawierać postanowienia mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa sytuacji, w której pomimo zakończenia procedury przetargowej i wyboru Partnera Prywatnego, nie dochodzi do pozyskania przez niego finansowana zewnętrznego niezbędnego do realizacji Projektu PPP lub takie finansowanie jest uzyskane na warunkach gorszych niż deklarowane w ofercie (przyjętych do bazowego modelu finansowego) – co w konsekwencji uniemożliwia lub znacznie opóźnia realizację Projektu PPP.

Przede wszystkim Umowa o PPP powinna w sposób wyważony i właściwy dla danego Projektu PPP alokować ryzyka związane z Przedsięwzięciem, jak również zawierać mechanizmy sprzyjające Zamknięciu Finansowemu, w tym obowiązek Podmiotu Publicznego do zawarcia Umowy Bezpośredniej. Poza tym Umowa o PPP powinna określać rozsądne terminy na Zamknięcie Finansowe oraz być elastyczna w zakresie możliwości przedłużenia tych terminów. Możliwe jest pozyskanie warunkowych wiążących warunków finansowania, tj. z zastrzeżeniem uzyskania pozytywnego raportu z audytu w szczególności Dokumentacji Postępowania oraz dokumentacji Partnera Prywatnego, którego przeprowadzenie jest niezbędne w procesie Zamknięcia Finansowego, co Podmioty Publiczne powinny dopuszczać, wymagając od Partnerów Prywatnych wiążących warunków finansowania na etapie ofert.

Pojęcie Zamknięcia Finansowego w praktyce realizacji Projektów PPP definiowane jest zwykle jako podpisanie umów dotyczących uzyskania przez Partnera Prywatnego finansowania, w wysokości wystarczającej do realizacji Projektu PPP.

Warto jednak zwrócić uwagę, że pojęcie Zamknięcia Finansowego może być również definiowane szerzej, i oznaczać także spełnienie przez Partnera Prywatnego warunków zawieszających rzeczywiste uruchomienie finansowania. Do takich warunków można w szczególności zaliczyć:

1. zawarcie Umowy o PPP,
2. zawarcie pełnej dokumentacji finansowej, w tym skuteczne ustanowienie zabezpieczeń,
3. zawarcie Umowy Bezpośredniej (szerzej na ten temat w pkt 6.5.6.3 Wytycznych),
4. uzyskanie przez Partnera Prywatnego Decyzji Administracyjnych niezbędnych do rozpoczęcia robót budowlanych,
5. zawarcie przez Partnera Prywatnego umowy o projektowanie, a następnie o roboty budowlane z wykonawcami,
6. pozytywną ocenę Projektu PPP przez Instytucję Finansującą wskutek przeprowadzonego audytu prawnego, finansowego, technicznego i ubezpieczeniowego Przedsięwzięcia, Spółki Projektowej, sytuacji finansowej (standingu) Sponsorów, modelu finansowego oraz dokumentacji projektowej i wykonawczej.

Poziom skomplikowania dokumentacji finansowej dotyczącej Projektu PPP oraz czas niezbędny na przeprowadzenie audytu przez Instytucję Finansującą może być na tyle znaczny, że dokonanie Zamknięcia Finansowego wymagało będzie kilku miesięcy intensywnego zaangażowania uczestników Przedsięwzięcia. Należy mieć to na uwadze planując harmonogram realizacji Projektu PPP.

Umowa o PPP powinna przewidywać więc okres kilku miesięcy na dokonanie przez Partnera Prywatnego Zamknięcia Finansowego, oraz dodatkowy okres w celu spełnienia warunków zawieszających uruchomienie finansowania.

Brak Zamknięcia Finansowego albo brak uruchomienia finansowania w uzgodnionych terminach końcowych powinien wiązać się z automatycznym rozwiązaniem Umowy o PPP lub nie wejściem jej w życie w określonym zakresie. O ile nie jest to skutek pożądany przez żadną ze Stron, pozwala on Podmiotowi Publicznemu na wyjście z impasu i potencjalnie rozpoczęcie kolejnego Postępowania.

Warto zwrócić uwagę, że obecnie Ustawa o PZP nie przewiduje instytucji tzw. zwycięzcy rezerwowego (czyli podmiotu, który w Postępowaniu złożył drugą najlepszą ofertę z punktu widzenia ich konkurencyjności), który w takich sytuacjach na wniosek Podmiotu Publicznego mógłby z mocy prawa wstąpić w miejsce dotychczasowego Partnera Prywatnego bez konieczności powtarzania całego Postępowania (takie rozwiązania są znane np. w Wielkiej Brytanii).

Małe Projekty PPP mogą być realizowane w modelu finansowania ze środków własnych lub finansowania korporacyjnego. Finansowanie ze środków własnych cechuje się strukturą, w której Projekt PPP jest realizowany bezpośrednio przez podmiot, który prowadzi już działalność gospodarczą w odpowiednim zakresie oraz posiada zaplecze techniczne i majątek w rozmiarze wystarczającym do realizacji Projektu PPP w całości lub w przeważającej części ze środków własnych. Alternatywnie, Przedsięwzięcie może być realizowany przez dedykowaną Spółkę Projektową, niemniej w całości lub w przeważającej części finansowaną przez Sponsorów lub podmiot od nich zależny.

Z punktu widzenia Umowy o PPP finansowanie ze środków własnych lub korporacyjnych cechuje się prostszą strukturą, ze względu na brak inwestorów stricte kapitałowych w strukturze finansowania.

W konsekwencji, w przypadku wyboru oferty najkorzystniejszej Partnera Prywatnego, który będzie finansował Projekt PPP ze środków własnych, Istotne Postanowienia Umowy zostaną zmodyfikowane w ten sposób, że strony zrezygnują z obowiązku zawarcia Umowy Bezpośredniej (szerzej na temat Umowy Bezpośredniej zob. pkt 6.5.6.3 oraz Wytyczne Tom IIIa).

Elementem Zamknięcia Finansowego, tyle że głównie po stronie Podmiotu Publicznego, może być podpisanie umowy o dofinansowanie Projektu Hybrydowego.

W przypadku Projektów Hybrydowych – w odróżnieniu od komercyjnego finansowania dłużnego – szczegółowe warunki udzielenia dofinansowania zazwyczaj znane są na bardzo wczesnym etapie Postępowania (dokumentacja konkursowa lub inne wymogi Instytucji Zarządzającej), co umożliwia uwzględnienie ich w Dokumentacji Postępowania, w trakcie Zamknięcia Komercyjnego i Zamknięcia Finansowego. Niemniej jednak, z uwagi na „mieszany” charakter Projektów Hybrydowych, należy zadbać o możliwie precyzyjne ustalenie postanowień Umowy o PPP, szczególnie w odniesieniu do zasad rozliczania Projektu Hybrydowego, dokumentowania wydatków ponoszonych przez Partnera Prywatnego i obowiązków, jakie musi przyjąć na siebie Partner Prywatny względem Instytucji Zarządzającej, Podmiotu Publicznego oraz organów uprawnionych do kontroli projektów dofinansowanych ze środków unijnych. Kwestia ta może mieć istotne znaczenie dla Zamknięcia Finansowego Projektu PPP, stąd zaleca się, aby dokumentacja związana z pozyskaniem środków UE została przekazana właściwej Instytucji Finansującej jeszcze przed dokonaniem Zamknięcia Komercyjnego, nie później jednak niż przed Zamknięciem Finansowym.

Należy zwrócić uwagę, że w przypadku Projektów Hybrydowych, w których wartość zamówienia dla robót budowlanych jest równa lub przekracza równowartość kwoty 20 mln euro (a dla dostaw lub usług – 10 mln euro), Prezes Urzędu Zamówień Publicznych przeprowadza z urzędu kontrolę Postępowania (por. art. 169 i in. Ustawy PZP). Na wniosek Instytucji Zarządzającej Prezes UZP może także odstąpić od przeprowadzenia kontroli uprzedniej, jeżeli w ocenie tej instytucji Postępowanie zostało przeprowadzone w sposób zgodny z przepisami Ustawy PZP.

Po zakończeniu kontroli Zamawiającemu doręczana jest informacji o wyniku kontroli, która zawiera w szczególności:

1. określenie Postępowania, które było przedmiotem kontroli;
2. informację o stwierdzeniu naruszeń lub ich braku;
3. zalecenia pokontrolne – jeżeli w toku kontroli stwierdzono, że jest zasadne unieważnienie Postępowania lub usunięcie stwierdzonych naruszeń.

Do czasu doręczenia informacji o wyniku kontroli, nie jest możliwe zawarcie Umowy o PPP. Ustawa o Umowie Koncesji nie zawiera przepisów obligujących Prezesa UZP do przeprowadzania kontroli uprzedniej Postępowań Koncesyjnych, w tym dotyczących Projektów Hybrydowych realizowanych na podstawie Ustawy o Umowie Koncesji.

Projekty Hybrydowe zostały omówione w szerszym zakresie w Wytycznych Tom I.

W niektórych przypadkach – choć nie stanowi to powszechnej praktyki w Postępowaniach PPP – Zamknięcie Finansowe dokonywane jest już na etapie Zamknięcia Komercyjnego. Dzieje się tak najczęściej w sytuacjach, gdy Podmiotowi Publicznemu zależy na jak najszybszym rozpoczęciu realizacji Projektu PPP i uniknięcia ryzyka wygaśnięcia Umowy o z uwagi na brak pozyskania środków finansowych.

W takiej sytuacji Podmiot Publiczny powinien umożliwić szczegółowe zapoznanie się z Dokumentacją Postępowania przez Instytucje Finansujące, czyli odpowiednio wydłużyć okres na składanie ofert (np. do 6-8 miesięcy), w zależności od stopnia złożoności Projektu PPP.

Należy podkreślić, że oczekiwanie połączenia Zamknięcia Komercyjnego i Zamknięcia Finansowego powinno być zaprezentowane przez Podmiot Publiczny na jak najwcześniejszym etapie Negocjacji, w celu umożliwienia niezwłocznego rozpoczęcia rozmów przez Partnerów Prywatnych z Instytucjami Finansującymi. Natomiast w trakcie Zamknięcia Finansowego Podmiot Publiczny powinien wspierać Partnera Prywatnego, udzielając niezwłocznie niezbędnych wyjaśnień i zawierając Umowę Bezpośrednią.

Połączenie Zamknięcia Komercyjnego i Zamknięcia Finansowego oznacza jednak, że Instytucje Finansujące muszą przeprowadzić audyt (prawny, finansowy i techniczny) Projektu PPP, w tym Dokumentacji Postępowania i sytuacji Partnerów Prywatnych przed Zamknięciem Komercyjnym, co wymaga znacznego nakładu czasu i kosztów po ich stronie. Ponadto biorąc pod uwagę aktualne uwarunkowania rynku finansowań, oczekiwanie Zamknięcia Finansowego na etapie Zamknięcia Komercyjnego należy uznać za wymagające, a to z uwagi na ograniczone możliwości Instytucji Finansujących do zaangażowania po stronie kilku Partnerów Prywatnych jednocześnie w trakcie Negocjacji. Z tego powodu, Instytucje Finansujące nie zawsze będą zainteresowane jednoczesnym Zamknięciem Komercyjnym i Zamknięciem Finansowym, szczególnie jeśli w grę wchodzą Duże Projekty.

Warto zwrócić uwagę, że na rozwiniętych rynkach PPP często organizowane są tzw. sesje negocjacyjne z udziałem Instytucji Finansujących (ang. debt competition), Podmiotu Publicznego i Partnera Prywatnego, którego oferta została uznana za najkorzystniejszą, w celu obniżenia kosztów finansowania, a tym samym obniżenia kosztów Projektu PPP dla Podmiotu Publicznego.