3.3 Analizy ryzyka

Właściwy podział zadań i ryzyk, jest kluczowy dla powodzenia realizacji Projektu PPP, jego efektywności, a ponadto decyduje o klasyfikacji Projektu PPP pod kątem długu publicznego.

W Ustawie o PPP wskazano podział zadań i ryzyk związanych z projektem pomiędzy Podmiotem Publicznym a Partnerem Prywatnym, jako przykład pozacenowego kryterium oceny ofert.

3.3.1 Metodologia analizy ryzyk

Wybór właściwej metodologii analizy ryzyk zależy w szczególności od:

  • wartości Projektu PPP – przy projektach o dużej wartości rekomendowane jest przeprowadzenie pełnej analizy ryzyk;
  • złożoności Projektu PPP – przy złożonych i nietypowych projektach wskazane jest zastosowanie zaawansowanych metod statystycznych z uwagi na wzajemne powiązanie ze sobą niektórych ryzyk;
  • kosztów przeprowadzenia analizy ryzyk uzależnionych od wielkości i wartości projektu;
  • wymaganej precyzji analiz – jeżeli analiza ryzyk dotyczy kilku podobnych rozpatrywanych wariantów alternatywnych, wówczas niezbędne jest zastosowanie odpowiednio szczegółowej analizy ryzyk, tak aby zapewnić możliwość rzetelnego porównania wariantów.

Analiza powinna zawierać także wycenę ryzyk kluczowych, czyli przedstawienie wartości tych ryzyk w przypadku ich wystąpienia oraz uwzględnienie tych wartości w analizie wrażliwości.

3.3.2 Wyodrębnione kategorie ryzyk

W ramach analizy ryzyk można wyodrębnić następujące kategorie ryzyka:

  • ryzyka związane z przygotowaniem Projektu PPP;
  • ryzyka projektowania;
  • ryzyka związane z budową;
  • ryzyka dostępności;
  • ryzyka związane z popytem;
  • ryzyka finansowe;
  • ryzyka prawne;
  • ryzyka podatkowe;
  • inne.

Przykładowa matryca ryzyk została przedstawiona w Załączniku nr 11.

<
>
Drukuj

3.3.3 Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem to ciągły proces, który trwa przez cały okres realizacji Projektu PPP. Odbywa się w pięciu etapach:

  • identyfikacja ryzyka: proces identyfikacji wszystkich ryzyk istotnych dla projektu, zarówno na etapie jego przygotowania, projektowania, budowy, jak i fazy operacyjnej;
  • ocena ryzyka: określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zidentyfikowanych ryzyk i wielkości ich skutków w przypadku ich materializacji;
  • alokacja ryzyka: przydzielenie odpowiedzialności za skutki każdego z ryzyk jednej ze stron (lub podział tegosamego ryzyka pomiędzy obie strony) Umowy o PPP;
  • ograniczanie ryzyka: próba zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka i jego negatywnego wpływu (w wymiarze finansowym i niefinansowym) dla podejmującego ryzyko;
  • monitorowanie i przegląd ryzyka: monitorowanie i przegląd zidentyfikowanych ryzyk oraz zarządzanie nowymi zagrożeniami w miarę rozwoju Projektu PPP i zmiany jego środowiska.

Do prezentacji i wstępnej alokacji ryzyk w Projekcie PPP wykorzystywana jest matryca ryzyk. Zawiera ona ryzyka cechujące dany Projekt PPP, dlatego za każdym razem zaleca się jej tworzenie indywidualnie dla Projektu PPP. Wstępna lista ryzyk dla Projektu PPP powinna zostać sporządzona przez Zespół Projektowy z uwzględnieniem doświadczeń ze zbliżonych projektów na rynku krajowym i zagranicznym.

Następnie wstępna lista ryzyk powinna zostać omówiona na warsztatach ryzyka przez Podmiot Publiczny i wybranych interesariuszy Projektu PPP. Podczas warsztatów omawiane i dyskutowane są poszczególne potencjalne ryzyka, jakie mogą się pojawić w związku z realizacją konkretnego Projektu PPP. W ramach opracowywania listy możliwe jest zgłaszanie własnych propozycji przez poszczególne osoby. Działanie to pozwala na całościowe ujęcie szerokich doświadczeń z różnych dziedzin (technicznych, finansowych, prawnych itp.). W ramach warsztatów, uczestnicy dokonują również wstępnej wyceny skutków finansowych materializacji powyższych ryzyk.

Wynikiem warsztatów jest wstępna matryca ryzyk, która jest listą ryzyk rozszerzoną między innymi o prawdopodobieństwo wystąpienia oraz potencjalne skutki finansowe materializacji ryzyka. W matrycy następuje również wstępne przypisanie ryzyka do strony, która lepiej powinna nim zarządzać (i być za jego minimalizację odpowiedzialna). Przykładowa matryca ryzyk została zamieszczona w Załączniku nr 11.

3.3.4 Metodologia analizy ryzyka

Dla każdego ze zidentyfikowanych ryzyk określa się prawdopodobieństwo i skutki wystąpienia – wpływ na Projekt PPP (zarówno po stronie Podmiotu Publicznego jak również Partnera Prywatnego).

<
>
Drukuj

3.3.5 Wstępna alokacja zidentyfikowanych ryzyk Projektu PPP

Podział ryzyka pomiędzy stronami Umowy o PPP jest zadaniem kompleksowym i wymaga znacznego doświadczenia. Nie istnieje jedna wzorcowa matryca podziału ryzyk i dla każdego Projektu PPP (nawet pozornie wyglądającego na podobny) podział ten może być inny. Klasyfikacji dokonuje się w kilku krokach (po wykonaniu listy potencjalnych ryzyk związanych z Projektem PPP):
1. w pierwszym kroku określa się ryzyka, które nie zależą od działań Partnera Prywatnego, są to głównie ryzyka związane np. z działaniami administracji publicznej (pozyskanie Decyzji Administracyjnych), związane z pozyskaniem tytułów prawnych do nieruchomości przeznaczonych pod inwestycję (w tym pod przyłącza oraz drogi dojazdowe, jeśli wymaga to uzyskania tytułu prawnego);

2. w drugim kroku wyodrębnia się te, które można przypisać Partnerowi Prywatnemu, jak np. ryzyko projektowania i prowadzenia budowy, zakupu materiałów utrzymaniowych, utrzymania personelu budowy itp.;

3. w trzecim kroku, należy ocenić, która ze stron będzie lepiej zarządzała ryzykami nieprzypisanymi w dwóch pierwszych krokach

4. kolejnym krokiem jest weryfikacja wstępnej tabeli podziału ryzyk na etapie dialogu konkurencyjnego. Niezwykle ważne jest, aby Partner Prywatny mógł wypowiedzieć się na temat propozycji podziału ryzyk. Można przyjąć, że z uwagi na konkurencyjny charakter postępowania na wybór Partnera Prywatnego, Partnerzy Prywatni będą skłonni do przejmowania na siebie ryzyk, które wg nich nie stanowią istotnego zagrożenia (dla konkretnego Partnera Prywatnego z uwagi na jego doświadczenie wycena tego ryzyka nie będzie miała wpływu na finalną cenę ofertową). Z drugiej strony istnieją ryzyka, których materializacja jest mało prawdopodobna, ale jednocześnie z uwagi na uwarunkowania korporacyjne danego Partnera Prywatnego wycena takiego ryzyka jest istotna (np. zmiana kursu walutowego czy inflacja).
Alokacja ryzyk Projektu PPP powinna opierać się na założeniu, że ryzykiem zarządza strona najlepiej do tego przygotowana i mająca największy wpływ na jego wystąpienie. Przy czym należy pamiętać, że przenoszenie zbyt dużej liczby ryzyk na Partnera Prywatnego powoduje wzrost ceny ofertowej, co w konsekwencji może doprowadzić do przekroczenia budżetu Projektu PPP i niemożliwości jego realizacji (brak uzasadnienia ekonomicznego). Jeżeli dla danego ryzyka nie można w prosty sposób wskazać strony odpowiedzialnej za jego zarządzanie, to sugerowany jest podział tego ryzyka pomiędzy strony lub przypisanie w całości do Podmiotu Publicznego (niższy koszt dla Projektu PPP).

<
>
Drukuj

3.3.6 Propozycje w zakresie mitygacji ryzyk Projektu PPP

Dla wszystkich zidentyfikowanych ryzyk należy określić proponowane sposoby ich mitygacji. Główne sposoby mitygacji ryzyka to:

  • pozyskanie maksymalnej możliwej ilości informacji o Projekcie PPP począwszy od Oceny Efektywności;
  • pozyskanie możliwych do uzyskania na wstępnym etapie Decyzji Administracyjnych;
  • ubezpieczenie;
  • wybór doświadczonego Partnera Prywatnego;
  • zaangażowanie doświadczonego Doradcy;
  • właściwa organizacja Zespołu Projektowego (monitoring projektu).

Część ryzyk może zostać ubezpieczona. W praktyce w Projektach PPP działania w celu zidentyfikowania niezbędnego zakresu ubezpieczenia oraz ramowego programu ubezpieczenia Projektu PPP realizowane są z reguły przez brokera ubezpieczeniowego na zlecenie Podmiotu Publicznego.

Podział ryzyk jest kluczowym czynnikiem wpływającym na Bankowalność Projektu. Pojedyncze ryzyka mogą być odmiennie postrzegane przez Partnerów Prywatnych. Mogą też być różnie traktowane przez różne Instytucje Finansujące w zależności od ich doświadczeń przy finasowaniu konkretnych Projektów PPP.

Z tego względu istotne znaczenie dla Bankowalności Projektu ma zrozumienie oczekiwań Instytucji Finansujących na etapie Oceny Efektywności (badania rynku), a następnie ich weryfikacja na etapie dialogu konkurencyjnego i odzwierciedlenie w Umowie o PPP.

<
>
Drukuj